Όλυμπος: Χλωρίδα και πανίδα

Ο Όλυμπος, το υψηλότερο βουνό της Ελλάδας (2.918 μ.) είναι μυθικό βουνό, ένα παγκόσμιο μνημείο φυσικής κληρονομιάς και πόλος έλξης αμέτρητων επισκεπτών. Ο Όλυμπος και τα Πιέρια όρη, ως συνέχεια του ορεινού όγκου, παρουσιάζουν τεράστιο βοτανολογικό ενδιαφέρον και η πλούσια χλωρίδα που ξεπερνά τα 1670 είδη φυτών είναι μια τεράστια φυσική κληρονομιά. Η παρατήρηση των λουλουδιών, δίνει μια άλλη διάσταση στις πεζοπορικές διαδρομές και συμπληρώνει την εμπειρία και τις γνώσεις μας στην κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλλει.Bird watching είναι το κίνημα που ξύπνησε το ενδιαφέρον για τον κόσμο των πτηνών. Wildflower watching θα μπορούσε να γίνει το αντίστοιχο για την παρατήρηση των αγριολούλουδων και της χλωρίδας γενικότερα. Αφήνοντας τα βήματα μας από το βουνό παίρνουμε μαζί μόνο τις αναμνήσεις, μερικές φωτογραφίες και δίνουμε τη διαβεβαίωση ότι το θαύμα της φύσης θα συνεχίσει να υπάρχει και για τους άλλους για να το απολαύσουν. Όλο το φωτογραφικό υλικό που δημοσιεύεται στο blog είναι από προσωπικές καταγραφές και η παρουσίαση των φυτών συνδιάζεται με την περίοδο ανθοφορίας και καταγραφής σε συγκεκριμένο χρόνο και περιοχή του Ολύμπου. Χρήσιμα είναι τα σχόλιά σας και οι παρατηρήσεις σας για τη βελτίωση και τη διόρθωση ακόμη στοιχείων που δημοσιεύονται.

"Ο ερευνητής πρέπει να ακολουθεί αυτό που ψάχνει, αλλά και να βλέπει αυτό που δεν έψαχνε". Κλοντ Μπερνάρ

Μετάφραση σε άλλη γλώσσα

English French German Spain Italian Dutch Russian Portuguese Japanese Korean Arabic Chinese Simplified

Δευτέρα 28 Ιανουαρίου 2013

Δρυς η κοκκοφόρος (Πουρνάρι) - Quercus coccifera L. - Κόκκος ο βαφικός


Γενικά για τις βελανιδιές 
(από το Φυτολογικό Λεξικό του Θεόφραστου):

 Πρόκειται για θάμνους ή ψηλά δέντρα αειθαλή ή φυλλοβόλα, με φύλλα ακέραια, κολπωτά ή πτεροσχιδώς έλλοβα, λειόχειλα ή οδοντωτά. Τα αρσενικά άνθη κρέμονται σε λεπτούς αραιούς ιούλους, ενώ τα θηλυκά είναι συνήθως επιφυή. Ο καρπός τους, το γνωστό βελανίδι, είναι ωοειδής ή σφαιρικός και στη βάση περιβάλλεται από τα λέπια του άνθους που αποξυλούνται και σχηματίζουν κύπελλο. 
 Ο καρπός χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα ως τροφή ανθρώπων (μερικά είδη) και ζώων, καθώς και στη βαφική και τη βυρσοδεψία. Το ξύλο της θεωρείται από τα καλύτερα, επειδή δεν σαπίζει, είναι σκληρό και συμπαγές και με ωραίους κυματισμούς.
Στην αρχαιότητα πίστευαν πως ήταν ενσάρκωση των νυμφών Αμαδρυάδων ή Δρυάδων, των οποίων η ζωή εξαρτιόταν από την ύπαρξη του δέντρου. Οι δρυμοί η δρυμώνες, δηλαδή τα δάση από δρυς, ήταν αφιερωμένα στον Δία και είχαν τη δύναμη να χρησμοδοτούν, όπως οι ιερές δρυς της Δωδώνης.



Δρυς η κοκκοφόρος  - Quercus coccifera L.
Συν.: Πουρνάρι, πρινάρι, κατσιδοπούρναρο, απρινιά
 English name : Kermes oak
 
Το πουρνάρι είναι ένα δενδρύλλιο πυκνόκλαδο και πυκνόφυλλο, με φλοιό ελάχιστα ρικνό. Φύλλα μικρά, σκληρά, δερματώδη, βραχύμισθα, σχεδόν επιφυή, ωοειδή, προμήκη, οδοντωτά - αγκαθωτά, ανοιχτοπράσινα, στιλπνά. Αρσενικά άνθη σε βραχείς ιούλους, με περιάνθιο τετραμερές και τέσσερις στήμονες. Καρπός πικρός, σχεδόν επιφυής με κύπελλο ημισφαιρικό, χνουδωτό, αγκαθωτό και βελανίδι πρόμηκες, ωοειδές. Είδος κοινό της ελληνικής χλωρίδας στη ζώνη των σκληρόφυλλων θάμνων. Επάνω στα φύλλα του αναπτύσσεται ένα μικρό κοκκοειδές ημίπτερο έντομο που παρέχει την ερυθροπόρφυρη χρωστική "κρεμμέζι" ή "πρινοκόκκι". Το ξύλο του είναι σκληρό και δεν σαπίζει.
(Πηγή: Θεόφραστος, Άπαντα 11, Φυτολογικό Λεξικό κατά Θεόφραστο, εκδ. Κάκτος, 1998


Δρυς η κοκκοφόρος  - Quercus coccifera L. Όλυμπος 2013


Δρυς η κοκκοφόρος  - Quercus coccifera L., Όλυμπος 2013


Δρυς η κοκκοφόρος  - Quercus coccifera L., Όλυμπος 2012


Δρυς η κοκκοφόρος  - Quercus coccifera L., Όλυμπος 2012


Δρυς η κοκκοφόρος  - Quercus coccifera L., Όλυμπος, 2012


Πεσμένα βελανίδια από τη Δρυ την κοκκοφόρο  - Quercus coccifera L., Όλυμπος, 2012


Κόκκος ο βαφικός

Κόκκινα εξογκώματα (κηκίδια) από τον Κόκκο το βαφικό, πάνω σε φύλλα πουρναριού (Δρυς η κοκκοφόρος - Quercus coccifera L.), Όλυμπος, Απρίλιος 2012.

“Το πρινοκόκκι ή κικίδι ή κρεμέζ, (κόκκος ή κέρμης ο βαφικός), επί αιώνες αποτελούσε πηγή εισοδήματος για πολλές ελληνικές περιοχές. Είναι έντομα που αναπτύσσονται στα φύλλα της βελανιδιάς. Τα θηλυκά του κέρμητος σχηματίζουν μετά την ανοιξιάτικη γονιμοποίησή τους μικρό εξοίδημα στο φύλλο όπου εναποθέτουν δύο χιλιάδες περίπου αυγά και μία χρωστική ουσία. Οι χωρικοί συγκέντρωναν τους κόκκους πριν εκκολαφθούν τα αυγά, τους έβρεχαν με ξίδι και κρασί και τους στέγνωναν στον ήλιο. Έτσι οι κόκκοι έχαναν το επικονίαμά τους και αποκτούσαν ερυθρόφαιον χρώμα. Έχουν μέγεθος πιπεριού ή μπιζελιού, είναι σταυροειδείς και περιέχουν μια κόκκινη κονιώδη μάζα. Έδινε βαθύ κόκκινο χρώμα στα μαλλιά και στα μετάξια".
Πηγή:http://www.vatika2000.com/plirofories/arxeio%20eidhsewn/eidhseis%202008/02-2008/12.%20o%20drumwn%20twn%20belanidiwn%2022-2-2008/o%20drumwn%20twn%20belanidiwn.htm

Επίσης, σύμφωνα με τον  Έλμουτ Μπάουμαν στο "η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, στην τέχνη, στη λογοτεχνία" (Εκδ. Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσεως), "στην αρχαία Ελλάδα έβαφαν εκτός από το μαλλί, τα δέρματα και τα εισαγόμενα υφάσματα από μετάξι, με τον κόκκο τον βαφικό (από τον οποίο προέρχεται και η ονομασία κόκκινο). Επειδή το χρώμα ήταν ακριβό το κρατούσαν για τους πλούσιους. Κατά τον Πλούταρχο, αναφέρει ο Μπάουμαν, ο Θησέας χρησιμοποίησε πανιά που ήταν βαμμένα με τέτοιο χρώμα όταν πήγε στην Κρήτη για να νικήσει τον Μινόταυρο. Στη Σπάρτη δεν συμπαθούσαν τους βαφείς γιατί αφαιρούσαν από το μαλλί το ωραίο άσπρο χρώμα του, για να γελάσουν έτσι τη φύση. Σε νεώτερα χρόνια όμως, οι Σπαρτιάτες έβαφαν τον πολεμικός τους ρουχισμό κόκκινο για να μη διακρίνονται οι λεκέδες με αίμα".



Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013

Πύρος ο ακανθώδης(γκορτσιά)- Pyrus spinosa Forssk.

Γκορτσιά-Πύρος ο ακανθώδης
Συνώνυμο: Pyrus amygdaloformis Vill.

Μικρό δέντρο η άγρια αχλαδιά, κοινό είδος της ελληνικής χλωρίδας γνωστό με τα ονόματα: αγκορτσιά, αγριαπιδιά, αγκαθιά, αμπουρτζιά και στην αρχαιότητα με το όνομα αχράς. Δέντρο ωφέλιμο για τον άνθρωπο, τις μέλισσες και τα ζώα βοσκής. Στο παρελθόν τα ώριμα φρούτα της γκορτσιάς αποτελούσαν ένα χειμωνιάτικο γλυκό. Ο καρπός τα γκόρτσια σε σχήμα μικρού άγριου αχλαδιού, φαγώσιμος αλλά με γεύση στυφή. Το δέντρο το συναντάμε μέχρι τα 1500 μ. Ανθίζει τους μήνες Μάρτιο-Απρίλιο

Πύρος ο ακανθώδης(γκορτσιά)


Πύρος ο ακανθώδης(γκορτσιά)- Pyrus spinosa Forssk., Όλυμπος 19-4-2006
Πύρος ο ακανθώδης(γκορτσιά)- Pyrus spinosa Forssk., Όλυμπος 10-10-2009
Πύρος ο ακανθώδης(γκορτσιά)- Pyrus spinosa Forssk., Όλυμπος 3-2-2007

Πύρος ο ακανθώδης(γκορτσιά)

Πύρος ο ακανθώδης(γκορτσιά)

Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013

Κρόκος ο χρύσανθος- Crocus chrysanthus (Herb.) Herb

Κρόκος ο χρύσανθος- Crocus chrysanthus (Herb.) Herb

Ίσως ο πρώτος κρόκος που ανθοφορεί αρχές ακόμη του Γενάρη. Τον συναντήσαμε σε χαμηλά υψόμετρα στους πρόποδες του Ολύμπου.

Κρόκος ο χρύσανθος- Crocus chrysanthus , Όλυμπος 300 μ. 11-1-2013


Κρόκος ο χρύσανθος- Crocus chrysanthus , Όλυμπος 300 μ. 11-1-2013

Κρόκος ο χρύσανθος- Crocus chrysanthus , Όλυμπος 300 μ. 11-1-2013

Κρόκος ο χρύσανθος- Crocus chrysanthus , Όλυμπος 300 μ. 11-1-2013

 

Τρίτη 15 Ιανουαρίου 2013

Καστανέα η εδώδιμος- Castanea sativa Mill.

Καστανέα η εδώδιμος - Castanea sativa Mill.
Άλλα ονόματα: Καστανιά

English name: Sweet chestnut, Spanish chestnut, Edible chestnut

Η Καστανιά είναι ένα μεγάλο φυλλοβόλο δέντρο που φθάνει έως τα 35 μέτρα. Όταν το δέντρο είναι νεαρό η κόμη του είναι κωνική, ενώ καθώς μεγαλώνει γίνεται ιδιαίτερα απλωτή. Έχει μεγάλα, απλά,  κατ' εναλλαγή στενά ωοειδή έως  λογχοειδή φύλλα, οξυκόρυφα, με πριονωτές παρυφές. Φέρει άνθη αρσενικά και θηλυκά: Τα αρσενικά  είναι πολλά μαζί σε ίουλους, ενώ τα θηλυκά βγαίνουν σε εχινώδες περίβλημα που μετά τη γονιμοποίηση μεγαλώνουν και γίνονται οι  καρποί που περιέχουν τα κάστανα. Οι καρποί, οι οποίοι είναι εδώδιμοι, ωριμάζουν αρχές Σεπτεμβρίου έως τέλη Νοεμβρίου. Χρησιμοποιούνται στη μαγειρική, στη ζαχαροπλαστική και γίνονται και αλεύρι. Είναι αυτοφυές δέντρο, αλλά χρησιμοποείται και ως καλλιεργήσιμο για τους καρπούς και το ξύλο του. Το ξύλο της χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία και ειδικά στην κατασκευή φραχτών. Ανθίζει την άνοιξη. Φύεται στη μέση ορεινή ζώνη. Η γεωγραφική της εξάπλωση στην Ελλάδα είναι μεγάλη, δηλαδή από τη Μακεδονία έως την Κρήτη. 
" Ο Θεόφραστος την ονομάζει διοσβάλανον. Ο Διοσκουρίδης εκτός των ονομάτων Διός βάλανος, σαρδιανή βάλανος, λόπιμος, μότος χρησιμοποιεί το σημερινό όνομα καστανέα".


Καστανιές (Castanea sativa Mill.), Παλαιός Παντελεήμονας, Ιανουάριος 2013.

Καστανιά (Castanea sativa Mill), Λιτόχωρο, Άγιος Ιωάννης, Νοέμβριος  2012.

Φύλλα Καστανιάς (Castanea sativa Mill), Λιτόχωρο, Άγιος Ιωάννης, Νοέμβριος  2012.

Καρπός Καστανιάς (Castanea sativa Mill), μέσα στα τετράσχιστο αγκαθωτό κύπελλό του, Λιτόχωρο, Άγιος Ιωάννης, Νοέμβριος  2012.
Καστανέα η εδώδιμος- Castanea sativa Mill.  Όλυμπος (Κοκκινοπηλός), 20-7-2006

Πεσμένοι στο έδαφος καρποί Καστανιάς (Castanea sativa Mill), μέσα στα τετράσχιστα αγκαθωτά κύπελλά τους, Λιτόχωρο, Άγιος Ιωάννης, Νοέμβριος  2012.




Κυριακή 13 Ιανουαρίου 2013

Λώρανθος ο ευρωπαίος- Loranthus europaeus Jacq.

Λώρανθος ο ευρωπαίος- Loranthus europaeus Jacq.
'Αλλα ονόματα: Λατσίνα,Λάσσικα
Συν: Hyphear europaeum Danser is an unresolved name
Inghilterra Yellow mistletoe
"...πιθανώς εις το είδος τούτο αναφέρεται η ιξία του Θεοφράστου(Φυτών ιστορίαι)..." Δ.Σ. Καββάδα, εικ. & βοτανικό φυτολογικό λεξικό, τόμος Ε΄ σελ. 2472

 Ο Λώρανθος ο ευρωπαίος (Loranthus europaeus Jacq.) είναι ημιπαρασιτικό φυτό της ΝΑ Ευρώπης, Ανατολίας και Ν. Ρωσίας.Ο L. europaeus αν και έχει παρόμοια διακλάδωση με τον αειθαλή ιξό (Viscum album) , διαφέρει επειδή είναι φυλλοβόλο είδος, έχει κίτρινους καρπούς, θαμπά καφέ κλαδιά και  αναπτύσσεται επάνω σε κλαδιά δένδρων όπως η οξιά, η φυλλοβόλος δρυς και η καστανιά. Η συχνή εμφάνισή του κυρίως σε δρυς έγινε σύμβολο γνώσης και δύναμης και συνδέθηκε με τους Δρυίδες. Ανθίζει Μάιο-Ιούνιο. Ο καρπός είναι μικρή κιτρινοπράσινη ράγα, αγαπημένη τροφή των πουλιών.
Λώρανθος ο ευρωπαίος- Loranthus europaeus Jacq.,Π. Παντελεήμονας 14-12-14

Λώρανθος ο ευρωπαίος- Loranthus europaeus Jacq.,Π. Παντελεήμονας 14-12-14


Λώρανθος ο ευρωπαίος- Loranthus europaeus Jacq.,Πιέρια όρη, 1000 μ. 3-1-2013

Λώρανθος ο ευρωπαίος- Loranthus europaeus Jacq.,Πιέρια όρη, 1000 μ. 3-1-2013
Λώρανθος ο ευρωπαίος- Loranthus europaeus Jacq.,Πιέρια όρη, 1000 μ. 3-1-2013

Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2013

Πυράκανθα η κόκκινη - Pyracantha coccinea M.Roem.

Πυράκανθος ο κοκκινωπός- Pyracantha coccinea, M.Roem.

Inghilterra  English name: Firethorn

"...εις το είδος αυτό αναφέρεται αναμφιβόλως η περί τον Όλυμπον αείφυλλος οξυάκανθος του Θεοφράστου (Φυτών ιστορίαι 1,6,8) και η Οξυάκανθος την οποίαν και (πυρακάνθην καλούσι) του Διοσκορίδου ( Ι, 122)." Δημ. Καββάδα, εικογραφημένο βοτανικό-φυτολογικό λεξικό, τόμος Ε΄. 

Ο Πυράκανθος είναι ένας ημι-αειθαλής ακανθώδης θάμνος ύψους έως 2 μέτρων. Τα φύλλα του είναι απλά, δερματώδη βραχύμισχα. Έχει μικρά  κρεμ - λευκά άνθη μήκους έως ένα εκ. με πέντε πέταλα. Τα άνθη βγαίνουν σε μπουκέτα. Οι  καρποί του είναι σχεδόν σφαιρικοί μήκους 5-6 χιλιοστών και έχουν έντονο πορτοκαλί ή κόκκινο χρώμα.  Ωριμάζουν τον Σεπτέμβριο και παραμένουν έως το χειμώνα επάνω στα κλαδιά. Τρώγονται από αρκετά πτηνά που κατά τη διάρκεια του χειμώνα δυσκολεύονται να βρούνε τροφή. Όταν δεν φέρει καρπούς, αναγνωρίζεται εύκολα από τα μακρυά του αγκάθια. Ανθίζει μέσα Μαίου έως μέσα Ιουνίου. Απαντάται στα δάση της Βόρειας Ελλάδας. Χρησιμοποιείται συχνά ως φράχτης, αλλά και ως καλλωπιστικός θάμνος σε πάρκα και κήπους, ενώ
 "Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμποποιούσαν τις κοπανισμένες ρίζες του πυράκανθου για να βγάζουν τα αγκάθια απο το δέρμα". (Η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, στην τέχνη στη λογοτεχνία. Ελμουτ Μπάουμαν, Ελληνική Εταιρεία της Φύσης, 1993).

 Πυράκανθος ο κοκκινωπός-Pyracantha coccinea, M.Roem., Όλυμπος, Άγιος Ιωάννης, 2013


 
Πυράκανθος ο κοκκινωπός-Pyracantha coccinea, M.Roem.,Όλυμπος, Άγιος Ιωάννης, 2013


Πυράκανθος ο κοκκινωπός - Pyracantha coccinea, M.Roem.





 

Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2013

Crataegus monogyna Jacq.


 Κράταιγος ο μονόγυνος - Crataegus monogyna, Jacq. 

Inghilterra 
English name: Common hawthorn or single-seeded hawthorn

 
Ο Κράταιγος ο μονόγυνος (Crataegus monogyna), είναι γνωστός ως Τρικουκιά, Μουρτζιά ή και Θαμνομουρτζιά. Είναι θάμνος ή δέντρο με ύψος τρία έως πέντε μέτρα, αλλά μπορεί να φτάσει και (ως δέντρο) τα 8 μέτρα. Έχει λοβωτά φύλλα  και κόκκινους ωοειδείς καρπούς, διαμέτρου περίπου ενός εκατοστού.  Τα άνθη του είναι λευκά (σε πυκνά μπουκέτα) με 5 πέταλα και έχουν άσχημη οσμή. Τα κλαδιά και ο κορμός του φέρουν αγκάθια που έχουν συνήθως μήκος 1 έως 3 εκατοστά. Το ξύλο του κράταιγου (όπως και σε άλλα βραδυαυξή είδη) είναι πυκνό, βαρύ και πολύ σκληρό -από όπου προέρχεται και το όνομα κράταιγος  (κραταιός = ισχυρός).
Ανθίζει το Μάιο και τον Ιούνιο. Είναι κοινό σε όλη την Ελλάδα.
Χρησιμοποιείται στην ιατρική ως υποστηρηκτικό φάρμακο της καρδιάς και του κυκλοφορικού συστήματος και δρα και σαν αντιαρρυθμικό.
Υπάρχουν πολλά είδη και υποείδη Κράταιγου, τα οποία διακρίνονται  από το σχήμα των φύλλων, το χρώμα των καρπών, τον αριθμό των σπερμάτων κ.α.


.
Crataegus monogyna Jacq. Γρίτσα, 4-1-2012.


 Crataegus monogyna Jacq. Γρίτσα, 4-1-2012.

 
 Crataegus monogyna Jacq. Γρίτσα, 12-10-2012.


Crataegus monogyna Jacq. Όλυμπος, ~ 550 μ., 16-05-2011.












Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2013

Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L. (2)

Προύνος ο ακανθώδης - Prunus spinosa L. (2)



Inghilterra English name: Sloethorn, Sloe, Blackthorn
Άλλα ονόματα: Τσαπουρνιά, τσαπρουνιά, προύνος, μαμουσιά,βουρβουλιά

 
Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L. Όλυμπος, 20-4-2012

Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L. Όλυμπος, 10-10-2012

Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2013

Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa

Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa
Αγγλική ονομασία: Sloethorn, Blackthorn
Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L. 3-1-13
Άλλα ονόματα: Τσαπουρνιά 

 Ο ακανθώδης θάμνος Prunus spinosa είναι συνηθισμένο φυτό σε θαμνότοπους, ανοιχτά λιβάδια και ως φυτοφράχτες στα όρια χωραφιών μέχρι 1200 μ. Η μεγάλη του εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα έδωσε την ονομασία Τσαπουρνιά σε χωριά στους νομούς Λάρισας, Εύβοιας, Αχαΐας. Ανθοφορεί τους μήνες Μάρτιο- Μάιο. Oι σκουρόχρωμοι καρποί της τσαπουρνιάς-τα τσάπουρνα- παραμένουν επάνω στο θάμνο μέχρι και το Γενάρη. Οι καρποί έχουν γεύση στυφή και ξινή αλλά μετά από τις πρώτες παγωνιές μαλακώνουν και η κατανάλωσή τους είναι πιο ευχάριστη. Η τσαπουρνιά έχει ευρεία χρήση καθώς χρησιμοποιούνται οι καρποί και τα φύλλα της που περιέχουν Βιταμίνη C και αντιοξειδωτικές ουσίες. Με τους καρπούς της τσαπουρνιάς παρασκευάζονται μαρμελάδες, χυμοί, σιρόπια και λικέρ. Επίσης τα φύλλα και τα άνθη του θάμνου χρησιμοποιούνται στην παρασκευή αφεψήματος για την αντιμετώπιση διάρροιας, δυσεντερίας και γαστρεντερίτιδας.
Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L.


Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L.

 

Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L.,Κατερίνη 3-3-07


Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L.,Κοκκινοπλός  24-7-06
 
Προύνος ο ακανθώδης- Prunus spinosa L.,Πιέρια όρη, 3-1-13