Όλυμπος: Χλωρίδα και πανίδα

Ο Όλυμπος, το υψηλότερο βουνό της Ελλάδας (2.918 μ.) είναι μυθικό βουνό, ένα παγκόσμιο μνημείο φυσικής κληρονομιάς και πόλος έλξης αμέτρητων επισκεπτών. Ο Όλυμπος και τα Πιέρια όρη, ως συνέχεια του ορεινού όγκου, παρουσιάζουν τεράστιο βοτανολογικό ενδιαφέρον και η πλούσια χλωρίδα που ξεπερνά τα 1670 είδη φυτών είναι μια τεράστια φυσική κληρονομιά. Η παρατήρηση των λουλουδιών, δίνει μια άλλη διάσταση στις πεζοπορικές διαδρομές και συμπληρώνει την εμπειρία και τις γνώσεις μας στην κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλλει.Bird watching είναι το κίνημα που ξύπνησε το ενδιαφέρον για τον κόσμο των πτηνών. Wildflower watching θα μπορούσε να γίνει το αντίστοιχο για την παρατήρηση των αγριολούλουδων και της χλωρίδας γενικότερα. Αφήνοντας τα βήματα μας από το βουνό παίρνουμε μαζί μόνο τις αναμνήσεις, μερικές φωτογραφίες και δίνουμε τη διαβεβαίωση ότι το θαύμα της φύσης θα συνεχίσει να υπάρχει και για τους άλλους για να το απολαύσουν. Όλο το φωτογραφικό υλικό που δημοσιεύεται στο blog είναι από προσωπικές καταγραφές και η παρουσίαση των φυτών συνδιάζεται με την περίοδο ανθοφορίας και καταγραφής σε συγκεκριμένο χρόνο και περιοχή του Ολύμπου. Χρήσιμα είναι τα σχόλιά σας και οι παρατηρήσεις σας για τη βελτίωση και τη διόρθωση ακόμη στοιχείων που δημοσιεύονται.

"Ο ερευνητής πρέπει να ακολουθεί αυτό που ψάχνει, αλλά και να βλέπει αυτό που δεν έψαχνε". Κλοντ Μπερνάρ

Μετάφραση σε άλλη γλώσσα

English French German Spain Italian Dutch Russian Portuguese Japanese Korean Arabic Chinese Simplified

Δευτέρα 30 Απριλίου 2012

Orchis italica -Ορχιδέα η ιταλική

Orchis italica - Ορχιδέα η ιταλική
Το λουλούδι αυτής της ορχιδέας ίσως ήταν το "σατύριον" των αρχαίων αφού παραπέμπει η εικόνα σε σάτυρο της αρχαιότητας. Η ταξιανθία είναι πυκνή πυραμοειδής σε χρώμα ροζ έως άσπρο. Το χείλος είναι έντονα τρίλοβο, οι λοβοί στενόμακροι, ο μεσαίος μακρύτερος με μία ουρίτσα στη μέση ώστε η εικόνα να θυμίζει ανθρωπάκι. Είναι μεσογειακό είδος και το συναντήσαμε στις 30-4-12 στο δρόμο προς Π. Παντελεήμονα.

Αναφορά:
Arne Strid, Φυτά του Ολύμπου, εκδ. Μουσείο Γουλανδρή Φυσ. Ιστορίας, Αθήνα 1980.
Δημητρίου Σ. Καββάδα, Εικονογραφημένο Βοτανικό -Φυτολογικό Λεξικό, εκδ. ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ
N.Πέτρου-Μ.Πέτρου-Μ.Γιαννακούλιας, Ορχιδέες της Ελλάδας, ΕΕΠΦ, 2009, εκδ. οκτω συννεφα
B.Παπιομύτογλου, Αγριολούλουδα της Ελλάδας, εκδ. Mediterraneo,2006
Έλμουτ  Μπάουμαν, η ελληνική χλωρίδα, στο μύθο, στην τέχνη, στη λογοτεχνία, Β΄έκδοση 1999,ΕΕΠΦ

Οrchis italica, Όλυμπος (Π.Παντελεήμονας), 30-4-12

Οrchis italica, Όλυμπος (Π.Παντελεήμονας), 30-4-12

Οrchis italica, Όλυμπος (Π.Παντελεήμονας), 30-4-12

Οrchis italica, Όλυμπος (Π.Παντελεήμονας), 30-4-12

Οrchis italica, Όλυμπος (Π.Παντελεήμονας), 30-4-12

Κυριακή 29 Απριλίου 2012

Fritillaria messanensis -Φριτιλλάρια η μεσσήνια

Fritillaria messanensis

H Φριτιλλάρια η μεσσήνια, με ονομασία που αναφέρεται στη Μεσήνη της Ιταλίας, έχει λεπτό μοναδικό βλαστό. Στην άκρη του βλαστού φέρει ένα μοναδικό άνθος σαν καμπάνα που αποτελείται από έξι τέπαλα. Είναι είδος της Βαλκανικής χερσονήσου και στον Όλυμπο ανθοφορεί από τα τέλη Απριλίου μέχρι μέσα Ιουνίου, σε υψόμετρο από 500-1600 μ. Θα τη δούμε σε ανοιχτές δασικές περιοχές, φρυγανότοπους και ηλιόλουστα μέρη.

Φριτιλλάρια η μεσσήνια, Όλυμπος 26-4-12

Φριτιλλάρια η μεσσήνια, Όλυμπος (Παπά ρέμα) 2-5-10


Φριτιλλάρια η μεσσήνια, Όλυμπος 26-4-12.

Φριτιλλάρια η μεσσήνια, Όλυμπος 26-4-12.     


Μέρη του άνθους- διάγραμμα ορχιδέας

Το άνθος είναι το σημαντικότερο κριτήριο για την αναγνώριση και κατάταξη ενός φυτού σε ταξινομικές ομάδες.
 Οι ορχιδέες περισσότερο από άλλα ανθοφόρα φυτά έχουν από τα ωραιότερα και πιο παράξενα άνθη με τεράστιο μορφολογικό ενδιαφέρον. Επειδή στην περιγραφή τους χρησιμοποιούμε λέξεις που πιθανόν μας είναι άγνωστες μπορείτε να συμβουλευθείτε τα διαγράμματα με τα μέρη του άνθους.
Διάγραμμα άνθους Ορχιδέας, γένους Orchis  (1).

Διάγραμμα άνθους γένους Ophrys(2).

Ορχιδέα η τετράστικτη (3)- Orchis quadripunctata Cyrillo ex Ten.

 Ορχιδέα η τετράστικτη - Orchis quadripunctata Cyrillo ex Ten.
Η Ορχιδέα η τετράστικτη, είναι είδος των μεσογειακών χωρών και κοινό σε όλη την Ελλάδα. Το όνομα της το οφείλει στα τέσσερα στίγματα που φέρει στο τρίλοβο χείλος (αν και μερικές φορές δεν είναι όλα ορατά επειδή καλύπτονται στη στιγματική κοιλότητα). Ο βλαστός είναι σκούρος  καφετί με ταξιανθία αραιή με πολλά μικρά  βιολετί άνθη. Τα φύλλα βγαίνουν κοντά στη βάση του φυτού.
Συνηθισμένο είδος σε ηλιόλουστα πετρώδη μέρη, θαμνώνες  και ανοικτά δάση απο 400-1100 μ. Ανθίζει από μέσα Απριλίου μέχρι και το Μάιο.
Ορχιδέα η τετράστικτη και Ο. η ολιγανθής, Όλυμπος 26-4-12

Ορχιδέα η τετράστικτη, Όλυμπος 26-4-12

Ορχιδέα η τετράστικτη, Όλυμπος 26-4-12

Σάββατο 28 Απριλίου 2012

Orchis pauciflora - Ορχιδέα η ολιγανθής

Orchis pauciflora - Ορχιδέα η ολιγανθής
Αυτή είναι μια μικρή ορχιδέα με βλαστό που δεν ξεπερνά τα 30εκ. και θα τη συναντήσουμε σε ηλιόλουστα βραχώδη μέρη του Ολύμπου από τα 400-1100 μ.
Τα φύλλα στη βάση της Ορχιδέας σχηματίζουν ρόδακα. Η ταξιανθία είναι στάχυς μέχρι 5-15 λευκοκίτρινα άνθη. Το χείλος είναι τρίλοβο, οδοντωτό με καστανοπόρφυρα στίγματα. Μοιάζει με την O. provincialis η οποία έχει όμως φύλλα με στικτές κηλίδες. Ανθίζει από Απρίλιο μέχρι αρχές Ιουνίου.

Orchis pauciflora

Orchis pauciflora

Orchis pauciflora

Όλυμπος, άποψη Λιτοχώρου 26-4-12.



Ορχιδέα η ολιγανθής (Orchis pauciflora Tenore),με δύο άτομα της Ορχιδέας της τετράστικτης( O. quadripunctata),  Όλυμπος 26-4-12.



Παρασκευή 27 Απριλίου 2012

Όρχις η πιθηκοειδής(1) - Orchis simia Lamarck

Όρχις η πιθηκοειδής- Orchis simia Lamarck

 Η Όρχις η πιθηκοειδής οφείλει το όνομά της στα άνθη της που μοιάζουν με ανθρωπάκια. Στον Όλυμπο εμφανίζεται σε πετρώδεις ανοιχτές θέσεις και ανθοφορεί τέλος Απριλίου μέχρι αρχές Ιουνίου ανάλογα με το υψόμετρο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο  εντοπισμός πριν τον Π. Παντελεήμονα της παραλλαγής με άνθη σε άσπρο χρώμα.
Για ευνόητους λόγους προστασίας των ειδών δε θα κάνουμε ακριβή αναφορά της περιοχής που τα έχουμε φωτογραφήσει. Αν το δείτε, μην το κόψετε, δεν ξεριζώνεται εύκολα,δε μεταφυτεύεται, οι βολβοί είναι βαθιά στη γη και απλά θα το καταστρέψετε. Θυμηθείτε πως ένα νέο φυτό χρειάζεται 2-4 χρόνια για να εμφανιστεί στο φυσικό του περιβάλλον και κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες συμβίωσης με ένα είδος μύκητα.
 To γένος της οικογένειας Orchis οφείλει την ονομασία του στην ομοιότητα που έχουν οι κόνδυλοι (ρίζες) με τους όρχεις. Πολλοί δε γνωρίζουν ότι το σαλέπι προέρχεται από κάποια είδη του γένους Orchis. Αμέτρητα φυτά ξεριζώνονται παράνομα κάθε χρόνο για να παρασκευαστεί το (υπερεκτιμημένο κατά τη γνώμη μου) σαλέπι. Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης θεωρεί όλες τις ορχιδέες απειλούμενες και απαγορεύει αυστηρά την καταστροφή των βιοτόπων τους, την κοπή και την εκρίζωσή τους.
"Oρχιδέες ονομάζονται όσα είδη φυτών ανήκουν στην οικογένεια Orchidaceae (Ορχεοειδή). Περιλαμβάνοντας περίπου 20.000 είδη, η οικογένεια Orchidaceae είναι μία από τις πολυπληθέστερες οικογένειες ανθοφόρων φυτών, πιθανότατα δεύτερη σε αριθμό ειδών μετά την οικογένεια Asteraceae, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τις μαργαρίτες...
Οι ορχιδέες είναι ποώδη, πολυετή φυτά. Τα άνθη τους είναι ζυγόμορφα (δηλαδή είναι συμμετρικά ως προς έναν μόνο, κατακόρυφο άξονα) και αποτελούνται από έξι τμήματα. Τα τρία σέπαλα, είναι συνήθως όμοια μεταξύ τους. Τα δύο πλευρικά πέταλα, είναι όμοια μεταξύ τους, ενώ το τρίτο που ονομάζεται χείλος, είναι αρκετά μεγαλύτερο, έχει ιδιαίτερη μορφολογία, και μπορεί να φέρει κηλίδες, γραμμές και σημάνσεις, καθώς και διαφορετικούς χρωματισμούς από τα υπόλοιπα πέταλα. Σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζει επίσης πλήκτρο που σε μερικά είδη μπορεί να έχει νέκταρ, ενώ σε άλλα όχι. Τα αναπαραγωγικά όργανα έχουν ενωθεί σε μία κυλινδρική κατασκευή που ονομάζεται γυνοστήμιο, το οποίο βρίσκεται αντίθετα (στη βάση) του χείλους..." περιγραφή απόσπασμα από την 
 Οι ορχιδέες στον Όλυμπο σύμφωνα με την καταγραφή του Arne Strid ανήκουν στα είδη:
O.Coriophora –O. laxiflora –O. mascula-O.morio-O.pallens-O.palustris-O.provincialis-O.purpurea-O.quandripunctata-O.simia-O.spitzelii-O.tridentata-O.ustulata.
 Αναφορά:
 N.Πέτρου-Μ.Πέτρου-Μ.Γιαννακούλιας, Ορχιδέες της Ελλάδας, ΕΕΠΦ, 2009, εκδ. οκτω συννεφα
Arne Strid, Φυτά του Ολύμπου, εκδ. Μουσείο Γουλανδρή Φυσ. Ιστορίας, Αθήνα 1980.
Δημητρίου Σ. Καββάδα, Εικονογραφημένο Βοτανικό -Φυτολογικό Λεξικό, εκδ. ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ
Όρχις η πιθηκοειδής, Όλυμπος 26-4-12
Όρχις η πιθηκοειδής, Όλυμπος 26-4-12

Όρχις η πιθηκοειδής, Όλυμπος 26-4-12

Όρχις η πιθηκοειδής, Όλυμπος 1-5-10
Όρχις η πιθηκοειδής, Όλυμπος 26-4-12
Orchis simia (alba), Όλυμπος (Π. Παντελεήμονας) 30-4-12

Orchis simia (alba), Όλυμπος (Π. Παντελεήμονας) 30-4-12

Τρίτη 24 Απριλίου 2012

Χαμομήλι- Matricaria recutita L.

Χαμομήλι- Matricaria recutita L.(γερμανικό χαμομήλι)
Χαμομήλι- Matricaria recutita L.
Συνών. : Matricaria chamomilla L.
 To χαμομήλι, με το χαρακτηριστικό του άρωμα είναι ετήσιο φυτό που ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο. Τα άνθη του μοιάζουν με μαργαρίτες, ξεχωρίζουν όμως από το κοίλο καπελάκι. Είναι κοινό φυτό διεσπαρμένο σε χωράφια,αργιλώδη εδάφη και ηλιόλουστα μέρη.
Το χαμομήλι είναι φαρμακευτικό φυτό με ιδιότητες καταπραυντικές,αντιπυρετικές, τονωτικές του πεπτικού συστήματος και θεραπευτικές σε πληγές που αργούν να επουλώσουν. Μαζεύουμε τα άνθη πρωί, αφού απαλλαγούν από τη δροσιά,τραβώντας τα με ένα πηρούνι ή χτένι, και τα στεγνώνουμε σε σκιερό μέρος.
Χαμομήλι- Matricaria recutita L.

Χαμομήλι- Matricaria recutita L. θέση "Βαρικός"Λιτοχώρου 16-4-12

Χαμομήλι- Matricaria recutita L.,Γρίτσα Λιτοχώρου 16-4-12

Χαμομήλι- Matricaria recutita L., Γρίτσα Λιτοχώρου 16-4-12

Αριστολοχία η στρογγυλή- Aristolochia rotunda L.

Αριστολοχία η στρογγυλή- Aristolochia rotunda L
 Inghilterra English name: Snakeroot, also known as Round-leaved Birthwort.
Αριστολοχία,- γνωστή και με το όνομα "αμπελοκλάδι"-εκ του "...άριστα  βοηθείν ταις λοχοίς", γράφει ο Διοσκουρίδης, επειδή στην αρχαιότητα πίστευαν πως οι θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού  διευκόλυναν τον τοκετό, εξ αυτού και η αγγλική ονομασία birthwort. To λατινικό όνομα rotunda αναφέρεται στο ωοειδές σχήμα των φύλλων.
Είναι πολυετής πόα, με ρίζα κονδυλώδη. Χαρακτηριστικά είναι  τα σχεδόν  χωρίς μίσχο ωοειδή , καρδιοειδή φύλλα. Τα άνθη είναι κιτρινωπά με γλωσσίδιο καστανόχρωμο. 
Είναι είδος  παραμεσογειακό που εκτείνεται μέχρι τους πρόποδες των Άλπεων. Στον Όλυμπο το εντοπίσαμε  στην περιοχή Π. Παντελεήμονα και Αγιάννης Λιτοχώρου.
Αριστολοχία η στρογγυλή- Aristolochia rotunda L., Π. Παντελεήμονας 13-4-07
Αριστολοχία η στρογγυλή- Aristolochia rotunda L.,Π. Παντελεήμονας 13-4-07

Βιβλιογραφική αναφορά:

Arne Strid, Φυτά του Ολύμπου, εκδ. Μουσείο Γουλανδρή Φυσ. Ιστορίας, Αθήνα 1980.
Δημητρίου Σ. Καββάδα, Εικονογραφημένο Βοτανικό -Φυτολογικό Λεξικό, εκδ. ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ
 Tutin, T. G. et al., eds. 1993. Flora europaea, second edition. 
Βικιπαίδεια: http://el.wikipedia.org/wiki/

Tulipa australis Link -Τουλίπα του Νότου

Tulipa australis  Link-Τουλίπα του Νότου.
 Η τουλίπα του νότου  είναι κοινή σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα. Η γεωγραφική κατανομή της είναι οι χώρες της Μεσογείου. ΄Εχει έναν ανθοφόρο, λεπτό βλαστό μήκους έως 30 εκ. με άνθος κίτρινο που εξωτερικά μερικές φορές ροδίζει. Το περιγόνιο μοιάζει με χοάνη με τέπαλα μυτερά. Στο κατώτερο μέρος του βλαστού έχει τρία γραμμοειδή  φύλλα.  Η ανθοφορία αρχίζει από  τα μέσα Απριλίου μέχρι τον Ιούνιο μήνα ανάλογα με το υψόμετρο. Φύεται σε πετρώδεις θέσεις και χέρσους τόπους από τα 500-2200 μ.

Tulipa australis Link., Όλυμπος 22-4-07


Tulipa australis Link., Όλυμπος 22-4-07


Tulipa australis Link., Όλυμπος 22-4-07

Tulipa australis Link., Όλυμπος 25-4-12

 




Δευτέρα 23 Απριλίου 2012

Γάλανθος- (Galanthus elwesii )2


 
Γάλανθος- (Galanthus elwesii )

Είδος της ΝΑ Ευρώπης, της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νλησων Αν.Αιγαίου. Βρίσκεται σε  ανοικτά δάση του Ολύμπου  σε υψόμετρο ( 400- 1400 μ.). Τα φύλλα ξεκινούν από τη βάση είναι σαρκώδη, πεπλατυσμένα και γραμμοειδή. Φύεται ένας ανθοφόρος βλαστός όρθιος που υπερβαίνει τα φύλλα. Τα  άνθη  είναι λευκά , κρεμαστά, εσωτερικά μισού μήκους σε σχήμα σωλήνα πράσινα στο ήμισυ.
Στην Ευρώπη o Γάλανθος καλλιεργείται ως ένα καλλωπιστικό και διακοσμητικό φυτό και διακοσμεί πολλούς τους βοτανικούς κήπους. Έγινε γνωστό μέσω Αγγλίας από τον  Άγγλο  Χένρι Τζον Elwes (16 Μαΐου 1846 - 26 Νοεμβρίου 1922)  (προς τιμήν του οποίου το όνομα  του είδους Galanthus elwesii ).  Ο Χένρι Τζον Elwes ήταν βοτανολόγος, εντομολόγος, συγγραφέας , φυσιοδίφης ,συλλέκτης και ταξιδιώτης. Το 1874 το ανακάλυψε στην Τουρκία. Φεύγοντας από την περιοχή της Σμύρνης φρόντισε να πάρει μαζί του μεγάλη ποσότητα βολβών του Γάλανθου. Οι Άγγλοι ανθοκόμοι εντυπωσιασμένοι από το όμορφο λουλούδι που ανθοφορεί σε περίοδο που σπανίζουν άλλα ανθοφόρα επιδόθηκαν στην ανάπτυξη, προσαρμογή και εμπορική εκμετάλλευση του Γάλανθου.


Γάλανθος (Galanthus elwesii Hooker fill.), Κοκκινοπηλός 21-4-12

Γάλανθος (Galanthus elwesii Hooker fill.), Κοκκινοπηλός 21-4-12

Γάλανθος (Galanthus elwesii Hooker fill.), Κοκκινοπηλός 21-4-12

Γάλανθος (Galanthus elwesii Hooker fill.), Κοκκινοπηλός 21-4-12

 

Κυριακή 22 Απριλίου 2012

Βοτανικός περίπατος στον Κοκκινοπηλό ( Απρίλιος 2012).


Αφού φθάσαμε στις 21-4-12 με αυτοκίνητο στον Κοκκινοπηλό συνεχίσαμε στη δασική οδό Κοκκινοπηλού- Πέτρας. Διανύοντας μια απόσταση περίπου 3 χμ. , μετά τον Κοκκινοπηλό, μπήκαμε  στη δασική ζώνη όπου κυριαρχούν η μαύρη πεύκη ( Pinus nigra), η μακεδονική ελάτη ( Abies borisii-regis) και ο ίταμος (Taxus baccata). 
Ο Απρίλιος είναι ακόμη ψυχρός μετά το δύσκολο χειμώνα που έχει προηγηθεί. Είναι φανερό ότι η Άνοιξη έχει καθυστερήσει μετά το βαρύ χειμώνα. Κατά μήκος της διαδρομής καταγράψαμε τα είδη:
1. Εuphorbia myrsinites L. ( Eυφορβία, σε πετρώδεις θέσεις πριν και μετά τον Κοκκινοπηλό).
2. Μuscari racemosum (L.) ( Μούσκαρι, βολβός).
3. Aubrieta thessala (Αουβριέτα η θεσσαλική, πριν τον Κοκκινοπηλό).
4. Lamium garganicum L. (Λάμιο μέσα και στα περίχωρα του Κοκκινοπηλού).
5. Melissa officinalis (Μελισσόχορτο).
6. Galanthus elwesii Hooker fil. ( Γάλανθος).
7. Primula vulgaris (Πρίμουλα  η κοινή).
8. Primula veris (Πρίμουλα η εαρινή).
9. Crocus veluchensis ( Κρόκος).
10. Anemone blanda schott & Kotschy ( Ανεμώνη του βουνού).
11. Scilla nivalis Boiss.(Σκίλλα) 
12. Χάρτης εξάπλωσης φυτών Google earth
1. Εuphorbia myrsinites L. ( Eυφορβία, σε πετρώδεις θέσεις πριν και μετά τον Κοκκινοπηλό), 21-4-12
2. Μuscari racemosum (L.) ( Μούσκαρι, βολβός), Κοκκινοπηλός 21-4-12

3. Aubrieta thessala (Αουβριέτα η θεσσαλική), Κοκκινοπηλός 21-4-12.
4. Lamium garganicum L. (Λάμιο ),μέσα και στα περίχωρα του Κοκκινοπηλού 21-4-12.
5. Mellisa officinalis (Μελισσόχορτο) Κοκκινοπηλός
6. Galanthus elwesii Hooker fil. ( Γάλανθος), Κοκκκινοπηλός 21-4-12

6. Galanthus elwesii Hooker fil. ( Γάλανθος), Κοκκκινοπηλός 21-4-12
7. Primula vulgaris (Πρίμουλα  η κοινή) Κοκκινοπηλός 21-4-12
8. Primula veris (Πρίμουλα η εαρινή), Κοκκινοπηλός 21-4-12
9. Crocus veluchensis ( Κρόκος), Κοκκινοπηλός 21-4-12
10. Anemone blanda schott & Kotschy ( Ανεμώνη του βουνού), Κοκκινοπηλός 21-4-12
11. Scilla nivalis Boiss.(Σκίλλα), Κοκκινοπηλός, 21-4-12
12. Χάρτης εξάπλωσης φυτών , Κοκκινοπηλός 21-4-12